Bình Thuận được công nhận là “thủ phủ titan” của Việt Nam, nhưng thực trạng chế biến titan ở Bình Thuận cho thấy kết quả khai thác và chế biến chưa đạt kỳ vọng. Bài viết này phân tích những rào cản khiến ngành công nghiệp titan tại địa phương chưa thể cất cánh, đặc biệt trong lĩnh vực chế biến sâu, vốn là chìa khóa để nâng cao giá trị tài nguyên.
1. Phân tích thực trạng chế biến titan ở Bình Thuận
Quyết định 1546 của Thủ tướng Chính phủ đặt ra mục tiêu đầy tham vọng cho ngành titan Bình Thuận với tổng công suất chế biến sản phẩm sâu đạt 789,5 ngàn tấn/năm (2020) và 832,5 ngàn tấn/năm (2030). Các sản phẩm hướng tới là xỉ titan, bột zircon, rutin nhân tạo, pigment, titan kim loại và ferotitan.
Thực tế triển khai đã tụt hậu đáng kể so với kế hoạch:
- Sản phẩm đã triển khai: Chỉ có dự án chế biến xỉ titan (60.000 tấn/năm) và bột zircon (35.000 tấn/năm) được đầu tư.
- Sản phẩm hoạt động: Duy nhất nhà máy chế biến bột zircon siêu mịn của Công ty cổ phần Khoáng sản Sông Bình đã đi vào sản xuất.
- Sản phẩm chưa triển khai: Các sản phẩm giá trị cao như rutin nhân tạo, titan kim loại, titan xốp và ferotitan đều chưa được triển khai, kể cả công tác chuẩn bị đầu tư.
Mục tiêu xây dựng khu công nghiệp chế biến titan ở Bình Thuận tập trung tại KCN Sông Bình (300ha) và CCN Thắng Hải (90ha) đã không đạt được, cho thấy sự khó khăn lớn trong thu hút đầu tư vào lĩnh vực titan Bình Thuận.
2. Rào cản công nghệ trong chế biến titan ở Bình Thuận
Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Bình Thuận chỉ ra rằng khó khăn lớn nhất là chi phí đầu tư lớn và khó tiếp cận công nghệ do các công ty nước ngoài độc quyền và hạn chế chuyển giao.
Để vượt qua rào cản công nghệ trong khai thác và chế biến titan ở Bình Thuận, Việt Nam cần sự tham gia của các tập đoàn lớn có khả năng đầu tư vào công nghệ cao.
Các tập đoàn đa ngành như T&T (nếu tham gia vào lĩnh vực này hoặc cung cấp dịch vụ hỗ trợ) có thể đóng vai trò quan trọng bằng cách cung cấp vật tư máy móc phục vụ sản xuất. Một số sản phẩm tiêu biểu như: Máy sàng rung TTVM, Máy tuyển từ TTVM, Băng tải Heesung vận chuyển vật liệu…
Việc hợp tác công tư, đặc biệt với các doanh nghiệp mạnh, là chiến lược then chốt để giải bài toán chế biến sâu titan và tối ưu hóa giá trị tài nguyên.
3. Điều chỉnh chế biến titan ở Bình Thuận
Trước những khó khăn thực tế, tỉnh Bình Thuận đã đề xuất điều chỉnh quy hoạch. Tháng 7/2023, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 866, đưa tổng cộng 4.126ha đất có khoáng sản titan ra khỏi quy hoạch khoáng sản để chuyển sang mục đích phát triển kinh tế – xã hội khác.
Hiện tại, thực trạng khai thác titan ở Bình Thuận có 3 khu vực được cấp phép hoạt động:
- Thiện Ái: 2 mỏ thuộc Công ty Zirconium và Titanium Hưng Thịnh (356ha) và Công ty Đức Cảnh (64ha).
- Nam Suối Nhum: 1 mỏ tại Hàm Thuận Nam (515ha) của Công ty Tân Quang Cường.
Ngoài ra, 3 mỏ khác (Vũng Môn, Mũi Đá, Mũi Né) đang chưa khai thác hoặc dừng hoạt động do vướng mắc thủ tục đất đai, cho thấy việc quản lý khai thác chế biến titan ở Bình Thuận vẫn còn nhiều bất cập.
Thực trạng chế biến titan ở Bình Thuận phản ánh rõ khoảng cách giữa tiềm năng tài nguyên và năng lực chế biến. Để khai thác hiệu quả danh xưng “thủ phủ titan”, Bình Thuận cần ưu tiên chính sách thu hút đầu tư vào công nghệ chế biến sâu. Chỉ khi chuyển đổi từ khai thác thô sang sản xuất các sản phẩm cuối cùng như titan kim loại và pigment, ngành công nghiệp titan của tỉnh mới có thể thực sự phát huy giá trị kinh tế và đạt được các mục tiêu đã đặt ra.
Nguồn: Báo Tuổi trẻ
